DOSTATEK (2009) - MICHAEL CRUMMEY

Wyd. Wiatr od morza, 2013

Gdańskie wydawnictwo książek nieprzypadkowych - tak o sobie mówią w oficynie Wiatr od morza i dla potwierdzenia tych słów prezentują Polakom tytuły dotychczas w Polsce nieznane. O fenomenalnym Dotyku Alexa Zentnera pisałam przy okazji premiery powieści, dziś chciałabym rzucić trochę światła na jeszcze jedną, równie magiczną powieść, wydaną z logo "nadmorskiego" wydawnictwa. 

To zwariowana książka. 

Naprawdę trudno o niej powiedzieć ot tak w kilku słowach.*

Michael Crummey, zafascynowany swoją rodzimą Nową Fundlandią, od lat zbiera podania, historie, materiały dziennikarskie i naukowe, obrazujące życie nowofundlandczyków. Informacje te konsekwentnie wykorzystuje w swojej twórczości - wszystkie powieści, które dotychczas wyszły spod jego pióra, osadzone są w Nowej Fundlandii.

W Dostatku autor przenosi czytelnika w surowy świat rybackich osad, zamieszkałych przez angielskich i irlandzkich osadników. Ich życie zależy od udanego połowu w sezonie oraz wzajemnych relacji, które są wystawiane na próbę przez długie zimy oraz osobiste zatargi. Osią powieści jest historia kilku pokoleń dwóch rodzin - zwaśnionych w odległych czasach z powodów, o których nikt już nie pamięta, i dziwnym trafem ciągle mających się ku sobie. 

Nawet się nie zastanawiałem, jaki to będzie miało wpływ na książke, 

ani kim może być ten mężczyzna. 

Kim jest Juda - tego nie wiedzą nawet ci, co byli świadkami jego przedziwnego pojawienia się w Paradise Deep i Trzewiach. Wyróżniający się wyglądem, zachowaniem niemowa zostaje jednak przyjęty do społeczności - ta łatwość akceptowania niewytłumaczalnych zjawisk stanowi niebywały urok powieści. Dzięki temu mroźny, wrogi wobec człowieka nowofundlandzki świat staje się miejscem niemal magicznym, gdzie wszystko jest możliwe. Obok ludowego folkloru, w Dostatku dużą rolę odgrywają motywy biblijne. Jest to również cecha charakterystyczna tego świata - podania ludowe przeplatają się z motywami religijnymi, a symbolem tego jest stara biblia, którą jeden z bohaterów znajduje w żołądku ryby. Zniszczone przez morską wodę stronice dają pole do popisu wyobraźni ludzi, którzy po swojemu próbują zakończyć biblijne historie. 

To, co przedstawiłem w Dostatku, to już inny świat. 

Tu, gdzie mieszkam, po tamtym swiecie pozostały już tylko ślady. 

To już zupełnie inne miejsce. 

W powieściach zaliczanych do nurtu realizmu magicznego bardzo łatwo jest utracić poczucie rzeczywistości. Rybackie osady, opisane w powieści Crummey'a, zostały wymyślone przez autora, jednak swego rodzaju kotwicą urealniającą sagę stanowi historyczne tło powieści, mocno zarysowane w drugiej części Dostatku. Powstanie nowofundlandzkiego związku zawodowego rybaków, udział w pierwszej wojnie światowej - te wydarzenia sprowadzają czytelnika na ziemię i stanowią granicę między mistyczną przeszłością a przyszłością, w której nie ma już miejsca dla nowożytnego Jonasza. Albo może nam się tak tylko wydawać. 

Bo czymże jesteśmy bez przeszłości i bez doświadczenia naszych przodków? Istotą bez pamięci, bez celu, nie rozumiejącą świata i siebie - jak Abel, ostatni potomek Judy. Choć z drugiej strony, uwolniony od ciężaru wiedzy i poddając się instynktowi, być może ma szansę na nowy początek?

Dostatek jest powieścią, którą każdy z nas może odczytywać na swój sposób. Można doszukiwać się symboli i czytać między wierszami. Można też pozwolić się zapomnieć i śledzić niesamowite losy bohaterów. A autorowi udało się stworzyć postaci pełne sprzeczności, dzięki czemu każda z nich zostaje w pamięci, o żadnej nie sposób zapomnieć. Piękno powieści zawiera się w wielowymiarowości.  Szkoda, że to tylko 350 stron, a nie kilkutomowa saga.

Podsumowanie: pułkownik *****

Oprawa graficzna: 6/6

* Cytaty pochodzą z filmów autora, 

będących odpowiedzią na pytania czytelników.

Wszystkie 10 filmów można objrzeć na stronie wydawnictwa. 

Egzemplarz recenzencki: